Mijn zus en ik: 42 jaar geleden leerden we elkaar kennen, waarderen en liefhebben... stop! Hebben we echt geleerd van elkaar te houden - in platonische zin natuurlijk? Ja, ze betekent veel voor me. En ook al is ons contact tegenwoordig niet bijzonder hecht, ik ben altijd blij haar en haar familie te zien. Ik vraag me af of mijn zus er ook zo over denkt. Haar kijk op haar jeugd is waarschijnlijk niet geheel onbelicht. De reden: waarschijnlijk niet in de laatste plaats door mijn jaloezie op mijn zus, die twee jaar jonger is dan ik, liet ik soms geen gelegenheid voorbijgaan om haar te pesten.
In feite kunnen veel broers en zussen je waarschijnlijk wel het een en ander vertellen over hoe zij hun zus of broer kwelden of, omgekeerd, herhaaldelijk door hen werden gepest. Er zijn momenten geweest dat de broer "per ongeluk" in de buggy van de trap werd geduwd, het geliefde speelgoed plotseling niet meer te vinden was of de Backstreet-poster als bij toverslag van de muur werd gerukt. De gevolgen van zusterjaloezie zijn driftbuien - gemeenheid of onverschilligheid kunnen ook het gevolg zijn. Gevolgen die vooral ouders in de gaten moeten houden.
Maya Risch, ouderschapsbegeleider en moeder van twee tienerzonen, onthult wat jaloezie onder broers en zussen inhoudt en of er gunstiger en minder gunstige broer/zus-opstellingen zijn als het gaat om jaloezie.
Mevrouw Risch, heeft u broers en zussen en zo ja, hoe is dat in uw jeugd verlopen?
Maya Risch: Ik heb een zus die drie jaar jonger is. Ik weet nog goed hoe ik soms jaloers op haar was en hoe we daar van tijd tot tijd ruzie over maakten. Ik herinner me ook dat onze moeder bijna niet tegen de ruzies kon en er een eind aan wilde maken. Ik kreeg vaak te horen: "Jij bent de grote, wees alsjeblieft redelijk". Ik vond dat oneerlijk en het voedde mijn jaloezie. Ik had vaak de indruk dat mijn zusje de liefde was en dat van mij verwacht werd dat ik aardig was voor mijn zusje. Maar het tegenovergestelde gebeurde. Dus begon ik mijn zus vaker achteraan te pesten.
Zeggen dat jaloezie tussen broers en zussen van hetzelfde geslacht sterker is dan tussen broers en zussen van hetzelfde geslacht.Je zegt dat het "van toepassing is". Dus jouw ervaring is anders? Ja. Ik denk dat uiteindelijk de intensiteit van jaloezie stijgt en daalt met de individuen en hoe hun omgeving op hen inwerkt. Een vriend van mij had bijvoorbeeld een zoon van acht toen hij een dochter kreeg. Voor deze zoon was het buitengewoon moeilijk om plotseling een prinsesje naast zich te hebben - ondanks het grote leeftijdsverschil..Over het delen van ruimte gesproken. Hoe belangrijk is het om de eerstgeborene voor te bereiden op de komst van zijn broertje of zusje? Deze voorbereiding is inderdaad heel belangrijk. Vaak stellen ouders hoge eisen aan deze voorbereiding - ook aan het begripsvermogen van de eerstgeborene. Maar als wij ouders al niet weten hoe de komst van het tweede kind het gezinsleven zal beïnvloeden, hoe moet een peuter dat dan kunnen inschatten? Als de baby er eenmaal is, is het raadzaam de eerstgeborene te integreren in de activiteiten - bijvoorbeeld om hem of haar te laten helpen met de verzorging van de baby. Maar let op: als de eerstgeborene een beetje ruw is met de baby, betekent dat niet dat hij of zij jaloers is. Peuters hebben vaak gewoon nog geen besef van wat te veel is en hebben liefdevolle begeleiding en instructie nodig over hoe met de baby om te gaan. Maar niet alleen de ouders kunnen ertoe bijdragen dat de eerstgeborene minder jaloers wordt.[[product:16381981,6617218,14761132]]Maar? . Ook de nauwere omgeving. Bijvoorbeeld door als bezoeker niet automatisch op de baby af te gaan en die al je aandacht te geven, maar je misschien eerst tot de eerstgeborene te wenden. Als de oudere broer of zus dag na dag moet ervaren hoe alle aandacht naar het andere kind gaat, is het volkomen normaal dat hij of zij zich naar de tweede plaats gedegradeerd voelt.Op welke leeftijd is de jaloezie van broers en zussen meestal het grootst? . Het is niet mogelijk in het algemeen te zeggen. Neem mijn twee zonen, die drie jaar na elkaar geboren zijn. In het begin was de oudste erg blij en was hij erg geïnteresseerd en liefdevol. Pas toen de kleine begon te lopen, liet de jaloezie zich voelen bij de oudste. De reden: de oudste besefte op dat moment dat zijn autonomie, zijn ruimte - inderdaad zijn speelgoed - werden bedreigd. [[image:58730773 "Maya Risch:«Herausfordernd wird es oft dann, wenn das Zweitgeborene plötzlich schneller, klüger oder mutiger. wird und somit die natürliche Rangordnung auf den Kopf zu stellen droht.»"]]Waar komt jaloezie tussen broers en zussen toch vandaan? Er zijn natuurlijk vele redenen. Concreet gaat het ook om de hulpbronnen van de ouders, die op het moment van de geboorte van hun kinderen in totaal verschillende situaties verkeren en over heel verschillende niveaus van veerkracht kunnen beschikken. Het wordt vaak een uitdaging als de tweede geborene plotseling sneller, slimmer of dapperder wordt en zo de natuurlijke hiërarchie op zijn kop dreigt te zetten. En natuurlijk is het altijd een extreme aanpassing voor de eerstgeborene om plotseling alle middelen te moeten delen met een broer of zus. Wijlen de gezinstherapeut Jesper Juul heeft het ooit als volgt geïllustreerd: Stel je voor dat je vrouw plotseling een tweede man mee naar huis neemt en zegt: "Dit is Peter, hij woont vanaf nu hier. Maar ik mag jullie allebei even graag, dus geef hem alsjeblieft een warm welkom". Dit is ongeveer hoe eerstgeborenen de komst van hun broertje of zusje ervaren.Broers en zussen kibbelen regelmatig en dat is normaal. Waarom is een gezonde hoeveelheid wrijving en rivaliteit goed voor broers en zussen? Ruzies en geschillen - ook als gevolg van jaloezie - zijn een grote kans voor broers en zussen. Namelijk om te leren zich te laten gelden en grenzen te stellen. Je hebt je broers en zussen niet gekozen, je hebt ze gewoon. Daarom moeten ouders er niet automatisch van uitgaan dat hun kinderen vooral van elkaar moeten en zullen houden. Maar juist omdat de broer-zus relatie gewoon een gegeven is, laat het de broers en zussen toe om soms over de grenzen heen te gaan. Want hoe heftig de ruzie of woordenwisseling ook was, de relatie blijft bestaan. Soms maakten mijn jongens zo heftig ruzie dat het me eigenlijk te ver ging. Als ik ze dan vroeg of het nog steeds goed was, zeiden ze vaak "ja". Bij jongens zijn de conflicten vaak fysiek, bij meisjes meer verbaal. Vooral voor mij, die opgroeide met een zus, is en was het niet altijd gemakkelijk om goed in te schatten of en wanneer ik moest ingrijpen bij een ruzie tussen mijn jongens. Dit leidt tot conflicten tussen jongens en meisjes.Dit leidt tot de vraag wanneer het gepast is om als ouder in te grijpen in een conflict of een patroon van jaloezie tegen te gaan? Zoals bij alles in de opvoeding staat het verwoorden en benoemen van dingen centraal. Ik hoor vaak van oudere mensen, maar ook van professionals, dat er vroeger gewoon geen woorden waren voor jaloezie en vele andere gevoelens in het gezinsleven. Kunnen erkennen dat er jaloezie is onder broers en zussen is al een grote stap. Zodra ouders zich hiervan bewust zijn, beseffen ze dat zinnen als "laat de kleine zijn" of "doe niet zo moeilijk, de kleine kan het ook" niet helpen. Vergleich (jaloezie).Vergelijkingen zijn waarschijnlijk sowieso een no-go, als je jaloezie bij je kinderen niet wilt aanwakkeren? Absoluut. Ouders moeten eerder proberen elk kind met al zijn sterke en zwakke punten als een individu te zien en zich te onthouden van vergelijkingen. En er is nog iets waar wij ouders zonder moeten.Dat is? Proberen de scheidsrechter te zijn in een ruzie of geschil. Wij ouders kunnen in geen enkel geschil echt objectief zijn. Dat komt omdat we eigenlijk bijna nooit alles zien wat er aan een ruzie is voorafgegaan. Bij een ruzie zijn beide kinderen eerder vaak in nood en weten ze niet wat ze moeten doen. Dan heeft het de meeste zin om oprechte belangstelling te tonen voor de kinderen en empathie te tonen voor beiden. Kinderen hebben gezelschap nodig om hun sterke gevoelens te reguleren.Heb je concrete tips over wat je kunt doen als een kind bijvoorbeeld altijd het gevoel heeft dat het een rauwe deal krijgt of dat het altijd het kleinste stukje van de taart krijgt? Onlangs nam een grootmoeder deel aan een workshop van mij. Ze vertelde me dat haar oudere kleinzoon jaloers was op de jongste en hem niet met zijn speelgoed liet spelen. Ze nam het oudere kleinkind bij zich en vroeg hem wat hij ervan vond, voor welk speelgoed hij te groot was en of hij eventueel kon delen. Vervolgens stopte hij een deel van het speelgoed in een doos voor de kleinere. Wat ik wil zeggen is: Deze grootmoeder nam de jaloezie van haar kleinzoon serieus en pakte hem op een goede manier op.Dus gewoon praten met de kinderen helpt? Nee. Bij jaloezie helpt logische argumentatie meestal niet, er zijn gewoon te veel emoties bij betrokken. Jaloezie is altijd subjectief en emotioneel. Ik hoorde er onlangs een leuke grap over. Een moeder verdeelt een stuk taart precies in twee gelijke delen en geeft die aan haar twee jongens. Soms zijn het zogenaamd kleine dingen die kinderen jaloers maken. Ik heb bijvoorbeeld een tijdlang onze kleine altijd als eerste naar bed gebracht. De oudste werd er jaloers van, maar kon niet zeggen wat hem dwars zat. Pas toen we hem erop aanspraken, zei hij dat hij wenste dat ik eerst voor hem zou zorgen bij het naar bed gaan.Vinden rivaliserende broers en zussen elkaar meestal als volwassenen? Of anders gezegd: Komt het vaak voor dat jaloezie in de kindertijd een negatief effect heeft op de relatie op volwassen leeftijd? Dat kan inderdaad gebeuren. Er kunnen opstellingen zijn waarbij één broer of zus zich voortdurend tweederangs voelt of eigenlijk verwaarloosd wordt en de ouders nooit iets gedaan hebben om deze vermeende onevenwichtigheid tegen te gaan. Dit kan inderdaad grovere verwondingen achterlaten. Dan kan het gebeuren dat de broers en zussen elkaar voor de rest van hun leven mijden zodra dat kan. Omgekeerd is het ook niet goed als ouders altijd en overal ingrijpen bij het geringste teken van ruzie.Waarom? Want dit maakt het voor de broers en zussen onmogelijk om een eigen relatie met elkaar op te bouwen. Want, zoals gezegd, kinderen leren niet alleen iets bij elk conflict, maar deze conflicten en gedeelde ervaringen stellen hen in de eerste plaats in staat een relatie met elkaar op te bouwen.Laatste vraag: Het is niet ongewoon dat ouders hun kinderen horen zeggen "je vindt me veel minder leuk dan mijn broer of zus". Wat als dat zelfs waar is. Dus ik heb een betere band met een van mijn kinderen en de andere voelt dit precies? . Dat gebeurt nog vaker dan je denkt. Maar tegelijkertijd is het ook een groot taboe, waardoor ouders er niet graag over praten. Want wij ouders hebben de aanspraak om al onze kinderen in dezelfde mate lief te hebben.Ik ook! Dat doen we allemaal. Maar allereerst is het volkomen normaal dat er fasen zijn waarin we met het ene kind een betere band hebben dan met het andere. Ik was niet anders. Er was een tijd dat ik met één zoon minder een band had, wat me verdrietig maakte. Maar het is belangrijk dit te accepteren en niet te doen alsof deze ongelijkheid niet bestaat. Juist omdat het "minder geliefde" kind dit acuut voelt, moet je proberen er met hem over te praten. "Ja, ik voel me nu dichter bij je broer of zus, dit is voor mij nu ook heel moeilijk. Ik wens dat onze band ook weer hechter wordt."Eén reden is fasen die je zegt. De tweede reden? Het is normaal dat er ook een sterkere band kan zijn tussen een ouder en een kind - dit wordt intuïtieve verbinding genoemd. Het is een feit dat we met sommige mensen beter uit de voeten kunnen dan met anderen. In een club of op het werk vinden we daar niets mis mee. Waarom zou het in een gezin anders zijn? Het cruciale is dat we ons hiervan bewust zijn en ons gedrag aan deze omstandigheid kunnen aanpassen. Met andere woorden, we hebben te maken met hoe we ons meer kunnen verhouden tot het kind waarmee we ons minder verbonden voelen. Titelbild: ShutterstockMaya Risch werkt als gezinsbegeleider, is Familylab seminarleider en boskleuterleidster. Ze woont met haar twee zonen en haar man in Zürich-Oerlikon.
