Producttest
LG's G5 getest: wanneer OLED plotseling oogverblindend is
van Luca Fontana
LG's beste OLED TV in de test: is het nog steeds genoeg voor de toppositie?
20/12/2022
Vertaling: machinaal vertaald
Lange tijd domineerde LG de high-end tv-markt met OLED. Sinds de onlangs door Samsung uitgebrachte QD OLED technologie is er echter voor het eerst echte concurrentie: LG moet zijn nederlaag toegeven - al is het maar met een kleine marge.
Full Disclosure: De TV, de 77-inch versie van de G2, werd mij door LG ter beschikking gesteld om te testen.
Design: niets nieuws in het Oosten
Eigenlijk hoort de G2 aan de muur, als een foto in een galerie. De "G" staat voor "galerie" ontwerp. Zo ook de architectuur van de TV: in plaats van een ultradun paneel aan de bovenkant, zoals gebruikelijk, dat praktisch alleen uit OLED lagen bestaat, terwijl de dikke uitstulping voor hardware en aansluitingen aan de onderkant komt, is LG's G2 gelijkmatig dik - ongeacht waar je het meet. In cijfers: twee centimeter.
Op de specs. De G2 van LG biedt het volgende:
- 4x HDMI 2.1 poorten (4K120Hz, ALLM, FreeSync Premium Pro en HDMI Forum VRR)
- Een daarvan met eARC (HDMI 2)
- 3x USB 2.0-poort
- 1x uitgang voor Toslink
- 1x LAN-poort
- 1x CI slot
- Antenne poorten
- Bluetooth 5.0
- Compatibel met Apple AirPlay 2, Apple HomeKit, Google Home en Amazon Echo
Nog één woord over het gewicht. De televisie weegt 35,1 kilogram. Met de standaard weegt de TV 41,7 kilogram. Maar nogmaals, een TV-standaard wordt NIET meegeleverd. Omdat de G2 is ontworpen voor wandmontage, wordt hiervoor een slanke muurbeugel meegeleverd.
Maten: De LG G2 kan de QD OLED van Samsung bijhouden - net niet
Wat daarna komt gaat diep op de zaak in. Als tabellen en diagrammen je niet interesseren, kun je dat allemaal overslaan en meteen doorbladeren naar het hoofdstuk "Het beeld: OLED-waardig referentiemateriaal - maar met een lichte groene zweem". Vanaf daar vind je mijn subjectieve indrukken met veel videomateriaal.
Natuurlijk zou ik gewoon gefilmde of gefotografeerde displays kunnen laten zien en op sterke en zwakke punten kunnen wijzen. Uiteindelijk zou ik echter slechts mijn subjectieve waarneming weergeven. Hoe helder, natuurlijk en kleurgetrouw een televisie werkelijk is, kan ook in cijfers worden gemeten. Dat heeft één voordeel: cijfers zijn objectiever dan ik.
De maximale helderheid
De helderheid is om twee redenen belangrijk voor de TV. Enerzijds beïnvloedt het de contrastwaarde en dus hoeveel verschillende kleuren een TV kan weergeven. Anderzijds is helderheid belangrijk als je vaak tv kijkt in kamers die overspoeld worden door licht. Als een TV niet helder genoeg is, kan hij overschaduwd worden door het omgevingslicht in de kamer. Het beeld zal je dan nogal bleek voorkomen.
Apropos: LG verkoopt het Evo-paneel ook aan zijn concurrenten. Maar daar heet het "OLED.EX" omdat LG het merk "Evo" voor zichzelf wil leasen. Intern, dus tussen de C- en G-serie, maakt LG's marketing geen onderscheid tussen Evo met en Evo zonder extra koellichamen. Summa summarum: De hoofdzaak is ingewikkeld.
Dus, laten we nu eens kijken naar de helderheid van de G2. In de grafiek vergelijk ik rechtstreeks met de S95B van Samsung en de A95K van Sony, die beide QD OLED panelen uit de fabrieken van Samsung betrekken. Deze laatste zouden helderder zijn dan de OLED Evo panelen van LG. Toch moet LG niet helemaal kansloos zijn met het nieuwe Evo-paneel.
Om het in perspectief te plaatsen: LCD TV's stralen door de technologie ongeveer 650-700 nit uit op volle venstergrootte. In lichte kamers met donkere scènes zijn ze daarom in het voordeel ten opzichte van OLED en QD OLED. In donkere kamers daarentegen komen de laatste twee panelen als beste uit de bus, vooral bij de kleurweergave. Daarom worden OLED en vooral QD OLED TV's nog steeds beschouwd als de maat aller dingen.
De witbalans
- Grijze schaal delta E (dE)
- RGB-balans
De grijswaarde dE geeft aan hoezeer de door de TV geproduceerde grijswaarde afwijkt van de referentiewaarde. De RGB-balans toont in welke richting de door de TV geproduceerde grijswaarden afwijken van de referentiewaarde. Waarom is dit belangrijk? Laten we eens kijken naar het concrete G2-voorbeeld:
Als je de TV direct naast een referentiemonitor zou plaatsen, zou dit betekenen:
- Waarde is 5 of hoger: de meeste mensen zien het verschil met de referentiemonitor.
- Waarde tussen 3 en 5: alleen deskundigen en liefhebbers herkennen het verschil.
- Waarde tussen 1 en 3: Alleen deskundigen herkennen het verschil, liefhebbers niet.
- Waarde lager dan 1: Zelfs vrouwelijke deskundigen herkennen het verschil niet.
Het kleurengamma
Om verder te gaan met het kleurengamma, de dekking van de meest voorkomende kleurruimtes: hoe groter het contrast, hoe meer kleuren kunnen worden weergegeven en hoe natuurlijker het beeld eruit ziet. Daarom is het gamma belangrijk voor HDR-inhoud, omdat daarbij grote kleurruimtes worden gebruikt met het gelijknamige hoge dynamische bereik.
- Rec. 709: 16,7 miljoen kleuren, standaard kleurruimte voor SDR-inhoud zoals live TV en Blu-Rays
- DCI-P3 uv: 1,07 miljard kleuren, standaard kleurruimte voor HDR-inhoud, van HDR10 tot Dolby Vision
- Rec. 2020 / BT.2020 uv: 69 miljard kleuren, nog nauwelijks gebruikt in de film- en serie-industrie
De grote "kleurenklodder", inclusief de verduisterde gebieden, toont het volledige kleurengamma dat door het menselijk oog kan worden waargenomen. Het verlichte gebied links toont de BT.2020 kleurruimte. Rechts hetzelfde, alleen de kleinere DCI-P3 kleurruimte. De witte vakken tonen de feitelijke grenzen van de respectieve kleurruimten. De zwarte cirkels daarentegen tonen de werkelijk gemeten grenzen tijdens de meting.
De meting leverde de volgende kleurruimtedekking op:
- Rec. 709: 100% (goed = 100%)
- DCI-P3 uv: 99,18% (goed = >90%)
- Rec. 2020 / BT.2020 uv: 75,43% (goed = >90%)
De G2 bereikt een uitstekende dekking van 99,18 procent in de belangrijke DCI-P3 kleurruimte. Dit overtreft gemakkelijk de Mini-LED TV's van TCL en de Neo-QLED TV's van Samsung: TCL haalde "slechts" 86,11 procent. Alleen de QD OLED TV's van Samsung en Sony hebben tot nu toe een dekking van maar liefst 100% in de DCI-P3 kleurruimte bereikt.
Over de BT.2020 kleurruimte. LG's G2 dekt dit met "slechts" 75,43 procent. Dat is veel beter dan de mini-LED van TCL - en marginaal beter dan de Neo QLED van Samsung. Toch had ik van een OLED-tv een betere score verwacht, dichter bij 80 procent dekking.
"Waarom geen 90 procent?" vraag je je misschien af.
Op dit moment slagen alleen QD OLED TV's in de beoogde 90 procent dekking voor de BT.2020 kleurruimte, en net niet. Juist daarom kalibreert de film- en serie-industrie haar HDR-inhoud bijna uitsluitend in de veel wijdere DCI-P3 kleurruimte. De BT.2020 kleurruimte wordt meer beschouwd als een kleurruimte van de toekomst; de mate van dekking ervan is meer een indicator voor de toekomstige levensvatbaarheid van de tv.
Veel belangrijker is dus de kleurfout.
De kleurfout
Voor het televisietoestel zijn kleuren geen kleuren, maar getallen. Getallen die de kleuren binnen een bepaalde kleurruimte nauwkeurig definiëren. Bijvoorbeeld vuurrood. Ivy groen. Of cadetblauw. Als je televisie kijkt, worden deze nummers als metadata naar je televisie gestuurd. Het interpreteert de gegevens en geeft ze weer als overeenkomstige kleuren. Eenvoudig. Of?
Nee. TV's kunnen inderdaad de meeste signalen binnen de meest voorkomende kleurruimtes verwerken en weergeven. Maar dat betekent niet dat ze de kleuren nauwkeurig zullen weergeven. Anders zou het beeld er op alle televisies precies hetzelfde uitzien. Daarom geldt: hoe meer de weergegeven kleuren overeenkomen met die op referentiemonitoren, hoe waarheidsgetrouwer de kleuren en hoe beter de tv.
Net als bij de bovenstaande grijswaarden wordt de afwijking van de TV van de referentiewaarde dE genoemd. De witte vakken tonen de referentiekleuren die de testpatroongenerator naar de TV stuurt. De zwarte cirkels daarentegen tonen de werkelijk gemeten kleuren. Ook hier zijn dE-waarden onder de 5 goed voor niet-gekalibreerde tv's.
Ter vergelijking: In de standaardmodus was de gemiddelde dE een miserabele 15,28. Alleen de Neo QLED van Samsung ziet er in de standaardmodus slechter uit met zijn 19,24. Helaas is ook de conventionele bioscoopstand, die ik altijd activeer voor niet-Dolby Vision inhoud, teleurstellend. Daar was de gemiddelde dE 9,54. Dat is veel te hoog voor die modus, die door fabrikanten buiten de "Dolby Vision"-inhoud vaak wordt geprezen als de "referentie"-modus.
Reflecties
LG's G2 gaat iets minder goed om met directe reflecties dan Samsung's S95B. Vooral 's avonds kan de lamp hinderlijk zijn bij het tv-kijken, al vond ik de reflecties op de C93 van de Chinese fabrikant TCL veel storender. Overdag kunnen reflecties echter een probleem zijn. Maar dit is meer te wijten aan de technologiegerelateerde lagere helderheid van de TV dan aan de antireflecterende coating.
Tussenconclusie na meting
Het beeld: OLED-waardig referentiemateriaal - maar met een lichte groene zweem
Heldere foto. Goede kleuren met Dolby Vision. Minder met de rest van de HDR-inhoud. In theorie. Hoe ziet het er in de praktijk uit?
Kleurweergave
Het ontbreken van het Dolby Vision formaat is nog steeds een van de weinige grote zwakheden van Samsung: de Dolby Vision beelden van LG en TCL zien er aangenaam warm, krachtig en toch natuurlijk uit. In de directe vergelijking tussen LG en TCL neig ik naar de Zuid-Koreaanse TV links; de Chinese TV rechts lijkt een beetje te contrastrijk.
Zwarte Crush en schaduwdetails
helderheidsgradaties
Processor: Op het gebruikelijke sterke niveau
De processor is het brein van de televisie. Zijn voornaamste taak is het ontvangen, verwerken en weergeven van beeldsignalen. Verwerking betekent dat het slechte beeldkwaliteit herkent en opwaardeert. LG zegt het zo: "De intelligente processor analyseert en optimaliseert nuances en contrast in real time, en zorgt voor duidelijker waarneembare details in elke scène."
Achter al het sensationele marketinggedoe staat dat de processor ruis moet verwijderen, kleuren verbeteren, randen gladmaken, beweging vloeiender maken en ontbrekende pixelinformatie toevoegen.
Motieverwerking en Judder
Sam Mendes' "1917" zit vol met zulke gestage, langzaam vloeiende camerabewegingen en is dus perfect voor de juddertest. Let er bij de vergelijking met andere producenten vooral op of de verticale balken in de stal soepel door het kader bewegen of stotteren.
Volgende scène uit "1917". Ook hier vormt het camerawerk van Mendes een immense uitdaging voor de meeste bewerkers. Vooral met harde randen voor onscherpe achtergronden, bijvoorbeeld rond de helmen van de twee soldaten. Daar moeten zowel de processor als de pixels ongelooflijk snel reageren.
LG's Alpha 9 en Samsung's Neural Quantum processor geven ook hier niet thuis. De processor van Sony blijft opnieuw een beetje achter, maar niet zoveel als die van TCL. Vooral vergeleken met de laatste zijn de (QD) OLED panelen van een klasse hoger: het perfecte zwart geeft het beeld die extra punch en voegt diepte toe aan de scène.
Pixelreactietijd
Volgende, het Apple origineel "For All Mankind". Ik wil zien hoe lang een enkele pixel erover doet om van kleur te veranderen. Als dit niet snel genoeg gebeurt, lijkt het alsof het beeld strepen vertoont - dit effect heet "ghosting". Als de camera over het oppervlak van de maan schuift, let dan op de tekst linksonder.
Niemand van de tv's vertoont hier zwakke plekken. Hooguit vertoont LG in het begin een beetje ghosting. Maar dat valt nauwelijks op: goede cijfers. Vooral voor TCL. Omdat het moeilijk is voor LCD TV's om deze scène streeploos weer te geven. OLED TV's daarentegen hebben dankzij de technologie uitstekende reactietijden. Daarom worden ze ook beschouwd als uitstekende gaming monitoren. LCD TV's zijn op dat punt in het nadeel.
Upscaling
Nu voor een van de moeilijkste proeven: opschalen. Ik wil zien hoe goed de processor bronnen van lagere kwaliteit opwaardeert. Blu-rays of goede oude live televisie, bijvoorbeeld. Of "The Walking Dead". De serie is met opzet op 16mm-film opgenomen om het gevoel van een gebroken, post-apocalyptische wereld te creëren met ouderwetse korrel, compleet met beeldruis.
Samsung's Neural Quantum processor in de tweede vergelijking doet het beste werk in deze scène: het beeld is scherp getekend, aangenaam warm, rijk en toch natuurlijk. Bovendien is er bijna geen beeldruis. Alleen wat betreft compressie-artefacten zie ik LG iets voorgaan. De processor van TCL komt er daarentegen het slechtst vanaf: Het beeld is veel te helder - alsof het in studiolicht is opgenomen en niet in het donkere bos - en heeft bijna geen punch.
Gamen: Invoervertraging en spelmodus
Ook dit jaar wil LG zijn OLED TV positioneren als de beste gaming TV op de markt. In het algemeen heeft LG zich altijd populair willen maken bij gamers. Dat blijkt uit de LG OLED Flex, een tv die met een druk op de knop kromtrekt, die de komende weken wordt uitgebracht.
Ter vergelijking: in de "Standaardmodus" komt LG's G2 tot een Delta E van 15,28. Dat is beroerd: hoe lager de Delta E, hoe beter. In mijn tests versloeg alleen de Game modus van TCL de beoogde Delta E limiet van 5; dus als het gaat om kleurnauwkeurigheid bij gaming kan niemand de Chinezen verslaan, zelfs LG niet.
Over de input lag heb ik een gemiddelde input lag gemeten van een zeer goede 10,4 milliseconden met een UHD-beeld bij 60 beelden per seconde met behulp van het meetapparaat van Leo Bodnar. Verder ondersteunt de TV alle voor gamers relevante functies:
- 4x HDMI 2.1 poorten (4K120Hz)
- Auto Lage Latency Mode (ALLM)
- Variabele framesnelheden (Nvidia G-Sync, AMD Freesync Premium en HDMI Forum VRR)
Mooi: Net als vorig jaar biedt LG weer een speciaal submenu waar je fijne aanpassingen voor gamen kunt doen en de huidige framerate kunt aflezen. Heel belangrijk: LG's G2 ondersteunt zonder problemen de nieuwe VRR 120Hz modus van de PS5.
Smart OS: webOS
Dan komt de app.
Dan komt de app-balk. De belangrijkste balk. Het is nu de kleinste bar. Vanaf hier moet ik naar beneden scrollen. Dit voelt wel vloeiend en responsief aan - dankzij een goede processor. Maar het is net zo unsexy als de wirwar van tegels die me aangesloten apparaten, de Smart Home hub en wie-weet-wat-er-ook-alweer laten zien. Het is een puinhoop zover het oog reikt. Ik ben er nog steeds geen fan van.
Conclusie: lang niet genoeg voor de toppositie
Toen ik voor het eerst berichtte over de komende QD OLED-panelen van Samsung eerder dit jaar, vreesde ik het ergste voor LG: de Quantum Dots ondersteunde organische LED's (vandaar de "Q" in "QD-OLED") leken alles wat LG's conventionele OLED's konden veel beter te doen. Vooral qua helderheid en kleurverzadiging.
Titelfoto: Luca Fontana
Luca Fontana
Senior Editor
Luca.Fontana@digitecgalaxus.chIk schrijf over technologie alsof het cinema is – en over films alsof ze echt zijn. Tussen bits en blockbusters zoek ik naar de verhalen die gevoelens oproepen, niet alleen klikken. En ja – soms luister ik naar filmmuziek harder dan goed voor me is.
