Creatine is een van de populairste prestatiebevorderende voedingssupplementen onder sporters. Maar kan het ook helpen tegen het vermoeidheidssyndroom na een Covid19-infectie?
Voordat ik deze vraag kan beantwoorden, moet ik eerst uitleggen wat creatine eigenlijk is en hoe het werkt in het menselijk lichaam:
Wat is creatine eigenlijk?
Het wordt aangemaakt door drie aminozuren en komt via het bloed in de spieren terecht, waar meer dan 95% van de beschikbare creatine te vinden is.
Hoe werkt creatine in spieren?
En nu terug naar mijn oorspronkelijke vraag: kan creatine dankzij zijn eigenschappen en functies in het lichaam worden gebruikt als een vorm van therapie tegen het COVID-19 vermoeidheidssyndroom?
Lange Covid bestrijden met creatine
De resultaten
Creatine is niet het wondermiddel tegen het COVID-19 vermoeidheidssyndroom. Het verhoogde echter de beschikbare energie in weefsel en verlichtte de klinische symptomen van het syndroom. Concluderend kan suppletie met creatinemonohydraat verlichting geven en kan het worden gebruikt als een veilig voedingssupplement om het COVID-19 vermoeidheidssyndroom te bestrijden.
Postviraal vermoeidheidssyndroom is een langdurige neurologische ziekte, voorheen bekend als chronisch vermoeidheidssyndroom. Het wordt gekenmerkt door het onvermogen om deel te nemen aan alledaagse activiteiten die voorheen wel mogelijk waren. De symptomen blijven langer dan 6 maanden aanhouden en gaan gepaard met vermoeidheid en niet-herstellende slaap. Zoals de naam al doet vermoeden, wordt het geassocieerd met een virusinfectie [1]. De pandemie, veroorzaakt door een lid van de coronavirusfamilie, heeft ertoe geleid dat meer mensen lijden aan het vermoeidheidssyndroom. Tot 45% van de overlevenden van COVID-19 heeft last van het vermoeidheidssyndroom [2-5]. Kan creatine hier helpen?
Creatine werd in 1832 ontdekt door de Franse wetenschapper Michel Eugène Chevreul als een van nature voorkomend bestanddeel van vlees [6]. Creatine komt ook voor in vis [7,8] en speelt een centrale rol in het spiermetabolisme. Met 6,5 - 10 g/kg levert haring de meeste creatine, terwijl zalm ongeveer 4,5 g/kg bevat. Rundvlees heeft ongeveer dezelfde hoeveelheid creatine als zalm [6]. De enzymen voor de productie van creatine worden gevonden in de lever, alvleesklier en nieren. Biochemisch gezien wordt het geproduceerd door drie aminozuren en komt het via het bloed in de spieren terecht, waar meer dan 95% van de beschikbare creatine zich bevindt. De resterende creatine bevindt zich in verschillende weefsels, waaronder de hersenen, de ogen, de nieren, de dikke en dunne darm en de testikels [9-12].
In de loop van een dag wordt ongeveer 2 g creatine gesynthetiseerd en weer verbruikt. Opgeslagen creatine vormt 14 - 20 g/kg droge spiermassa [13]. Bij de afbraak van creatine ontstaat creatinine, dat net als creatine via de nieren uit het lichaam wordt uitgescheiden. Creatine wordt actief opgenomen via het maagdarmkanaal en bereikt het desbetreffende weefsel via de bloedbaan [14]. De absorptiesnelheid van creatinemonohydraat - de meest verkochte vorm van creatine - is praktisch 100% [15]. Al in 1992 toonden Harris et al. [16] aan dat suppletie van 20 tot 30 g/dag, toegediend in eenmalige doses van 5 g, het intramusculaire creatinegehalte bij mensen met wel 20% kan verhogen. Vandaag de dag is creatine een van de best onderzochte en wetenschappelijk onderbouwde voedingssupplementen op de markt [7,17].
Creatine wordt gefosforyleerd in de spier [14], wat betekent dat er een fosfaatgroep aan creatine wordt gehecht. De gefosforyleerde creatine die hierdoor ontstaat wordt nu fosfocreatine genoemd en speelt een fundamentele rol in het spiermetabolisme. Fosfocreatine kan adenosinetrifosfaat (ATP) produceren en recyclen. Om een spier mechanische arbeid te laten verrichten, heeft hij energie nodig, die hij ontvangt in de vorm van ATP. ATP kan in de spier worden aangemaakt via verschillende stofwisselingsprocessen. Het kan worden verkregen door de afbraak van vetzuren, koolhydraten, glycolyse of fosfocreatine. Deze stofwisselingsprocessen worden echter in verschillende snelheden geproduceerd. Hoewel de afbraak van vetzuren de meeste ATP oplevert, is het ook het langzaamste proces [18]. ATP kan daarentegen zeer snel worden gesynthetiseerd via fosfocreatine, maar heeft een lagere capaciteit in vergelijking met de afbraak van vetten of koolhydraten [18]. Het verhogen van het fosfocreatinegehalte in de spier vergroot de capaciteit om ATP te produceren en te recyclen, waardoor de toevoer van energie tijdens de training toeneemt. Hierdoor kan de mechanische arbeid worden verlengd.
Een onderzoeksgroep onder leiding van Slankamenac et al. [19] heeft zich nu gebogen over de vraag of creatine kan helpen tegen het vermoeidheidssyndroom na een COVID-19-infectie en onderzocht wat er gebeurt als creatine wordt aangevuld met placebo of creatinemonohydraat in een dubbelblind gerandomiseerd klinisch onderzoek. De onderzoekers wierven 12 patiënten aan die leden aan het COVID-19 vermoeidheidssyndroom. De creatinemonohydraatgroep kreeg dagelijks 4 g creatinemonohydraat gedurende 6 maanden. De placebogroep kreeg dezelfde hoeveelheid inuline (prebioticum). Vermoeidheid, creatinegehalte in het weefsel, rapportages van patiënten, looptijd tot uitputting en het optreden en de ernst van bijwerkingen werden geëvalueerd aan het begin en na 3 en 6 maanden van de onderzoeksperiode.
Het creatinegehalte in de spier vastus medialis (voorste dijspier) was significant hoger in de creatinemonohydraatgroep (P<0,01) vergeleken met de placebogroep. Dit gold ook voor het creatinegehalte in de hersenen (P<0.01). Creatine verminderde ook long- en lichaamspijn in de creatinemonohydraatgroep en verhoogde de concentratie. Eén patiënt meldde milde voorbijgaande misselijkheid na inname van creatinemonohydraat. Er werden geen andere bijwerkingen gerapporteerd.
Morris G, Berk M, Walder K, Maes M. The Putative Role of Viruses, Bacteria, and Chronic Fungal Biotoxin Exposure in the Genesis of Intractable Fatigue Accompanied by Cognitive and Physical Disability. Mol Neurobiol 2015 534. Springer; 2015;53: 2550-2571. doi:10.1007/S12035-015-9262-7
Alkodaymi MS, Omrani OA, Fawzy NA, Shaar BA, Almamlouk R, Riaz M, et al. Prevalentie van post-acuut COVID-19 syndroom symptomen bij verschillende follow-up periodes: een systematische review en meta-analyse. Klinische Microbiol Infect. Elsevier; 2022;28: 657-666. doi:10.1016/J.CMI.2022.01.014
Komaroff AL, Bateman L. Leidt COVID-19 tot Myalgische Encefalomyelitis/Chronische Vermoeidheidssyndroom? Front Med. Frontiers Media S.A.; 2021;7: 606824. doi:10.3389/FMED.2020.606824/BIBTEX
Premraj L, Kannapadi N V., Briggs J, Seal SM, Battaglini D, Fanning J, et al. Neurologische en neuropsychiatrische manifestaties op middellange en lange termijn van het post-COVID-19-syndroom: Een meta-analyse. J Neurol Sci. Elsevier; 2022;434: 120162. doi:10.1016/J.JNS.2022.120162
Simani L, Ramezani M, Darazam IA, Sagharichi M, Aalipour MA, Ghorbani F, et al. Prevalentie en correlaten van chronisch vermoeidheidssyndroom en posttraumatische stressstoornis na de uitbraak van de COVID-19. J Neurovirol. Springer Science and Business Media Deutschland GmbH; 2021;27: 154-159. doi:10.1007/S13365-021-00949-1/TABLES/2
Balsom PD, Söderlund K, Ekblom B. Creatine in Humans with Special Reference to Creatine Supplementation. Sport Med. 1994;18: 268-280. doi:10.2165/00007256-199418040-00005
Kerksick CM, Arent S, Schoenfeld BJ, Stout JR, Campbell B, Wilborn CD, et al. International society of sports nutrition position stand: Nutrient timing. J Int Soc Sports Nutr. Journal of the International Society of Sports Nutrition; 2017;14: 1-21. doi:10.1186/s12970-017-0189-4
Kreider RB, Kalman DS, Antonio J, Ziegenfuss TN, Wildman R, Collins R, et al. International Society of Sports Nutrition position stand: safety and efficacy of creatine supplementation in exercise, sport, and medicine. J Int Soc Sport Nutr 2017 141. BioMed Central; 2017;14: 1-18. doi:10.1186/S12970-017-0173-Z
Walker JB. Creatine: Biosynthese, regulatie en functie. Adv Enzymol Relat Areas Mol Biol. John Wiley & Sons, Ltd; 1979;50: 177-242. doi:10.1002/9780470122952.CH4
Nash SR, Giros B, Kingsmore SF, Rochelle JM, Suter ST, Gregor P, et al. Cloning, pharmacological characterization, and genomic localization of the human creatine transporter. Receptoren Kanalen. 1994;2: 165-174. Beschikbaar: https://europepmc.org/article/med/7953292
Sora I, Richman J, Santoro G, Wei H, Wang Y, Vanderah T, et al. Het klonen en tot expressie brengen van een menselijke creatinetransporter. Biochem Biophys Res Commun. Academic Press; 1994;204: 419-427. doi:10.1006/BBRC.1994.2475
Guimbal C, Kilimann MW. A Na(+)-dependent creatine transporter in rabbit brain, muscle, heart, and kidney. cDNA cloning and functional expression. J Biol Chem. Elsevier; 1993;268: 8418-8421. doi:10.1016/S0021-9258(18)52891-X
Harris RC, Hultman E, Nordesjö LO. Glycogeen, glycolytische tussenproducten en energierijke fosfaten bepaald in biopsiemonsters van musculus quadriceps femoris van de mens in rust. Methoden en variantie van waarden. Scand J Clin Lab Invest. Informa Healthcare; 1974;33: 109-120. doi:10.1080/00365517409082477
Persky AM, Brazeau GA, Hochhaus G. Farmacokinetiek van het voedingssupplement creatine. Klinisch farmacokinet. Adis International Ltd; 2003;42: 557-574. doi:10.2165/00003088-200342060-00005
Rawson ES, Clarkson PM, Price TB, Miles MP. Differential response of muscle phosphocreatine to creatine supplementation in young and old subjects. Acta Physiol Scand. John Wiley & Sons, Ltd; 2002;174: 57–65. doi:10.1046/J.1365-201X.2002.00924.X
Harris RC, Soderlund K, Hultman E. Elevation of creatine in resting and exercised muscle of normal subjects by creatine supplementation. Clin Sci. Portland Press; 1992;83: 367-374. doi:10.1042/CS0830367
Maughan RJ, Burke LM, Dvorak J, Larson-Meyer DE, Peeling P, Phillips SM, et al. IOC Consensus Statement: Dietary Supplements and the High-Performance Athlete. Int J Sport Nutr Exerc Metab. Human Kinetics; 2018;28: 104-125. doi:10.1123/IJSNEM.2018-0020
Sahlin K, Tonkonogi M, Söderlund K. Energievoorziening en spiervermoeidheid bij mensen. Acta Physiol Scand. John Wiley & Sons, Ltd; 1998;162: 261-266. doi:10.1046/J.1365-201X.1998.0298F.X
Slankamenac J, Ranisavljev M, Todorovic N, Ostojic J, Stajer V, Ostojic SM. Effecten van zes maanden creatinesuppletie op door patiënten en clinici gerapporteerde uitkomsten en creatinespiegels in het weefsel bij patiënten met het post-COVID-19 vermoeidheidssyndroom. Food Sci Nutr. John Wiley & Sons, Ltd; 2023; doi:10.1002/FSN3.3597
